Certificering van aandelen: waarom en wanneer

17 juni 2020

Als bestuurder van een familiebedrijf heeft u wellicht al eens nagedacht over bedrijfsopvolging binnen de familie of door werknemers in uw bedrijf. Werken niet al uw kinderen in het bedrijf maar wilt u bij overlijden wel alle kinderen in financiële zin gelijk behandelen? Of wilt u een stap maken door medewerkers te laten participeren in de onderneming? Dan biedt certificering van aandelen wellicht de oplossing. Wij hebben de mogelijkheden en verschillen voor u op een rij gezet.

Aan aandelen in een vennootschap zijn twee soorten rechten verbonden:

  • Zeggenschapsrechten (geven recht op het uitbrengen van stemrecht in de algemene vergadering van de vennootschap)
  • Economische rechten (geven recht op bijvoorbeeld dividend)

Deze zeggenschapsrechten kunnen worden losgekoppeld door het certificeren van aandelen.

Bij certificering van aandelen worden aandelen in een stichting geplaatst, die daarmee de zeggenschap over de aandelen uitoefent. Deze stichting, ook wel Stichting Administratiekantoor (STAK) genoemd, geeft vervolgens certificaten van aandelen uit aan de oorspronkelijke aandeelhouder. Het bestuur van de STAK zal vervolgens de stemrechten in de vennootschap uitoefenen.

De certificering komt tot stand door drie achtereenvolgende handelingen:

  1. de oprichting van de Stichting Administratiekantoor (STAK);
  2. de vaststelling van de administratievoorwaarden door de STAK, waarin de spelregels voor certificering worden vastgelegd, met name de verhouding tussen de STAK en de certificaathouder(s);
  3. de overdracht van aandelen van de aandeelhouder aan de STAK tegen de uitreiking van certificaten van aandelen door de STAK aan de (oorspronkelijk) aandeelhouder.

Wat doet de STAK 

De STAK kan in economisch opzicht worden gezien als een doorgeefluik. Als door de vennootschap (een deel van) de winst wordt uitgekeerd, dan is de Stichting Administratiekantoor verplicht deze winst door te storten aan de certificaathouder(s).

Bij de oprichting van de STAK kunnen aanvullende bepalingen worden opgenomen in de statuten ten aanzien van de bestuursbevoegdheid, de opvolging van de bestuursleden en de wijze waarop de bestuursleden van deze stichting worden benoemd.

Bedrijfsopvolging

In het kader van een bedrijfsopvolging kunnen aandelen worden gecertificeerd door een DGA/ondernemer, als gevolg waarvan hij/zij ten tijde van de certificering alle aandelen in de (holding) B.V. overdraagt aan de stichting en hiertegen certificaten van aandelen terugkrijgt. Vervolgens kan hij/zij als bestuurder van de STAK de zeggenschap op de aandelen uitoefenen.

Tot op het moment van overlijden van de ondernemer verandert er dus nog niets ten opzichte van de situatie voorafgaand aan de certificering. Echter, op het moment van overlijden van de ondernemer zullen de aandelen niet vererven aangezien deze zich op dat moment in de stichting bevinden. De zeggenschap van de aandelen zal in de stichting blijven, ten aanzien waarvan de oprichter in de statuten van de zijn/haar opvolgende bestuurder(s) kan benoemen.

Voorbeeld

In het geval de ondernemende vader drie kinderen heeft en in één van de kinderen de beoogde bedrijfsopvolger ziet bij zijn overlijden, dan zal hij dit kind als opvolgend bestuurder in de STAK kunnen benoemen. Echter de certificaten van de aandelen – die zich in de nalatenschap van vader bevinden – vererven volgens het erfrecht. Dit betekent dat de certificaten van aandelen zullen vererven over de erfgenamen zoals bepaald in het testament ofwel op basis van het wettelijk erfrecht. Als gevolg hiervan heeft de bedrijfsopvolger alle zeggenschap in de onderneming, maar komt de waarde van de onderneming toe aan de erfgenamen gezamenlijk.

Blokkeringsregeling

In de statuten van een vennootschap wordt meestal een blokkeringsregeling opgenomen. Deze houdt vaak in dat, indien een aandeelhouder door hem gehouden aandelen in de B.V. wil overdragen, deze aandeelhouder deze aandelen dient aan te bieden aan de medeaandeelhouders. Deze medeaandeelhouders hebben dan een eerste recht om de aandelen te verkrijgen. Pas als de medeaandeelhouders afstand doen van dit aanbod om de aandelen te verkrijgen, kunnen de aandelen worden overgedragen aan een derde.

In de administratievoorwaarden van de STAK kan worden bepaald dat de blokkeringsregeling, die in de statuten van de vennootschap is opgenomen ten aanzien van de aandelen, ook van toepassing wordt verklaard op de overdracht van de voor de STAK uitgegeven certificaten van aandelen. In dat geval moeten ook certificaten van aandelen in de vennootschap eerst worden aangeboden aan de mede-certificaathouders.

Schenking certificaten

Een ander voordeel van certificering van aandelen is dat door de DGA – in het kader van de verlaging van successierecht bij overlijden – bij leven certificaten van aandelen kunnen worden geschonken aan zijn/haar kinderen. Er kan worden gekozen om enkel de hoogte van de vrijstellingen in de schenkbelastingen te schenken in waarde van certificaten, maar ook een hoger bedrag.

Het voordeel van de schenking van certificaten in plaats van de schenking van aandelen is hierbij dat de DGA door de schenking geen zeggenschap in de vennootschap verliest (zelfs bij een schenking van de meerderheid van de uitstaande certificaten), wat wel het geval is bij schenking van aandelen.

Toepassing bij werknemersparticipatie

Een andere toepassing voor certificering van aandelen betreft een werknemersparticipatie. Indien een ondernemer medewerkers wil laten participeren in de onderneming echter zonder zeggenschap, dan verdient het de voorkeur om geen aandelen aan de betreffende medewerker(s) over te dragen, maar certificaten van aandelen. Als gevolg hiervan worden – ook bij deze toepassing – alleen de aan de aandelen verbonden financiële rechten overgedragen, maar wordt de zeggenschap door de ondernemer behouden.

Bij een werknemersparticipatie geldt echter nog een ander aspect, namelijk dat de ondernemer de werknemer(s) waarschijnlijk enkel een participatie in de onderneming zou willen bieden in het geval dat deze personen zijn verbonden aan de onderneming. Om dit te realiseren, kan bij de overdracht van de certificaten aan de medewerker(s) worden bedongen dat deze medewerker(s) verplicht zijn de betreffende certificaten van aandelen terug te leveren ingeval de medewerker besluit het bedrijf te verlaten.

Alternatief: stemrechtloze aandelen

Met de inwerkingtreding van de Wet vereenvoudiging en flexibilisering bv-recht in 2012 is in het Nederlandse vennootschapsrecht de mogelijkheid gecreëerd om stemrechtloze aandelen uit te geven in een B.V. Hoewel deze stemrechtloze aandelen in hoofdlijnen hetzelfde bewerkstelligen als certificaten van aandelen, namelijk splitsing van zeggenschap en financiële rechten, is het belangrijkste verschil dat bij stemrechtloze aandelen de houder hiervan per definitie vergaderrecht heeft in de algemene vergadering in de vennootschap.

Bij certificering van aandelen is het mogelijk om statutair te bepalen of aan de certificaathouders dit vergaderrecht toekomt. Hiernaast is het bij certificering van aandelen mogelijk om te bepalen dat de overdracht van deze certificaten onderhands kan plaatsvinden. Deze mogelijkheid bestaat niet bij stemrechtloze aandelen, zodat bij iedere overdracht een notariële akte is vereist. Aangezien op dit soort punten het systeem van certificering van aandelen meer flexibel is dan stemrechtloze aandelen, wordt – ondanks de introductie van stemrechtloze aandelen – in de praktijk nog vaak gekozen voor certificering.