Scholen kregen op 15 maart te horen dat zij vanwege de Coronacrisis tot 6 april aanstaande hun deuren moeten sluiten. De aandacht van scholen is nu gericht op de doorgang van het onderwijs aan leerlingen en studenten, met name voor degenen die dit jaar examen moeten doen. Wet- en regelgeving en cao’s kunnen echter belemmeringen opwerpen. TK zet de wettelijke kaders en mogelijkheden binnen de onderwijscao’s op een rij.
Primair en voortgezet onderwijs
Basisscholen moeten leerlingen in 8 schooljaren ten minste 7.520 uren onderwijs aanbieden, gemiddeld 940 uur per schooljaar afhankelijk van de op de school gemaakte keuzes.
Onderwijsinstellingen in het voortgezet onderwijs hebben de verplichting om leerlingen gedurende 189 dagen (of 184 indien het schooljaar door vakantiespreiding korter uitvalt) onderwijs per jaar aan te bieden. Tot onderwijs worden ook stageactiviteiten of geplande schooluitjes gerekend.
Het primair en voortgezet onderwijs is gebonden aan de Regeling vaststelling schoolvakanties. Zij moeten zich aan deze data houden. Alleen in bijzondere situaties kunnen scholen hiervan afwijken. Idee zou kunnen zijn om de meivakantie te verplaatsen. Hiervoor moeten scholen wel toestemming vragen aan OCW.
Indien de vakanties gehandhaafd blijven zal digitaal afstandsonderwijs eraan kunnen bijdragen dat het aantal gemiste lesuren zo klein mogelijk blijft en leerlingen alsnog worden voorbereid op de eindtoets (po) en de (school)examens (vo). Afstandsonderwijs telt immers ook als gegeven onderwijs. Leerlingen zouden hun instructies digitaal kunnen ontvangen en/of het lesmateriaal op school kunnen komen ophalen. Sommige softwareleveranciers bieden momenteel kosteloos hun software aan die daarbij behulpzaam kan zijn.
MBO
Ook binnen het MBO gelden afhankelijk van de beroepsweg en de opleiding urennormen. Mbo-instellingen, hogescholen en universiteiten bepalen hun vakantiedata zelf. Nagedacht kan worden over het opnieuw vaststellen en wijzigen van de geplande schoolvakanties
Ook in het MBO kan afstandsonderwijs een oplossing zijn om de urennorm te halen. Voor de beroepspraktijkvorming geldt dat deze in het gedrang kan komen. Veel stagebedrijven zullen komende periode ook sluiten of verhinderd zijn om studenten te begeleiden. Over de gevolgen zoals mogelijke studievertraging wordt door het kabinet nog nagedacht. Zodra hierover meer bekend is wordt dit gepubliceerd op de informatiepagina voor het mbo van de Rijksoverheid.
Hoger onderwijs
Universiteiten en hogescholen hebben geen verplichting tot het aanbieden van een minimaal aantal contacturen. Enige verplichting is dat zij dienen te zorgen voor een studielast van 60 studiepunten ofwel 1680 studiebelastingsuren. Het hoger onderwijs is in veel gevallen in staat om digitaal onderwijs te verzorgen. Voor de praktijkstages in het HBO kan het lastig zijn om deze doorgang te laten vinden indien stagebedrijven onverhoopt ook de deuren sluiten. Mbo-instellingen, hogescholen en universiteiten bepalen hun vakantiedata zelf. Nagedacht kan worden over het opnieuw vaststellen en wijzigen van de geplande schoolvakanties.
Voortgezet onderwijs
Scholen mogen tot nader order geen schoolexamens afnemen. Het kabinet heeft toegezegd zo spoedig mogelijk te communiceren of en onder welke voorwaarden schoolexamens eventueel wel door kunnen gaan. De meeste actuele informatie hierover verschijnt op de informatiepagina voor het voortgezet onderwijs van de Rijksoverheid.
MBO
Studenten die bezig zijn met BPV (beroepspraktijkvorming) zullen de maatregelen moeten opvolgen die genomen worden door het leerbedrijf. Over de gevolgen zoals mogelijke studievertraging wordt door het kabinet nog nagedacht. Zodra hierover meer bekend is wordt dit gepubliceerd op de informatiepagina voor het mbo van de Rijksoverheid.
Scholen zijn hard bezig met het organiseren van onderwijs op afstand. Als (nieuwe) apps of tools worden ingezet is het van belang om na te gaan of het gebruik van de gekozen digitale (leer)middelen overeenstemt met het privacy- en informatiebeveiligingsbeleid van de school. Kies bijvoorbeeld voor aanbieders die bij het privacyconvenant onderwijs zijn aangesloten of gebruik de Appchecker van Kennisnet. Ook kan de functionaris gegevensbescherming om advies worden gevraagd.
Docenten (en overig personeel) worden op school verwacht tenzij zij gezondheidsklachten hebben. Het is van belang dat zij geen onnodig risico lopen om alsnog ziek te worden. Op de website van TK is een artikel verschenen met tips en adviezen voor werkgevers over de wijze waarop zij hun zorgplicht kunnen invullen. Het RIVM adviseert scholen om contact te houden met de regionale GGD voor verdere richtlijnen over hoe te handelen, ook preventief.
Omdat de komende weken geen les wordt gegeven conform het lesrooster, hebben scholen belang bij een andere wijze van inzetbaarheid van hun docenten. Inzetbaarheid van docenten is echter door de cao’s aan strikte regels gebonden.
Taakbeleid primair onderwijs
De cao PO bepaalt dat de werkgever jaarlijks vóór de zomervakantie met de individuele werknemer schriftelijk afspraken maakt over het aantal lesuren of lesgebonden en/of behandeltaken, de tijd voor voorbereiding en nazorg, professionalisering en overige taken. Afwijking van deze afspraken is alleen mogelijk in overleg met de werknemer. Lessen die zijn vervallen kunnen niet na afloop van de schoolsluiting opnieuw worden ingeroosterd.
Taakbeleid voortgezet onderwijs
Ook in het voortgezet onderwijs worden lessen conform de regels van het taakbeleid aan het begin van het jaar ingeroosterd. Lessen die geen doorgang vinden omdat het rooster niet is uitgevoerd mogen volgens de huidige regels in het taakbeleid niet op een later moment worden opgedragen. Het feit dat de lessen niet zijn doorgegaan komt voor rekening en risico van de onderwijsinstelling.
Omdat onderwijzend en overig benodigd onderwijspersoneel is aangemerkt als personeel met een vitaal beroep kunnen zij voor de opvang van hun kinderen aankloppen bij de scholen en kinderdagverblijven voor opvang van hun kinderen. Kunnen zij niet werken omdat zij thuis geconfronteerd worden met zieke gezinsleden, waarvoor zij zelf moeten zorgen dan kunnen zij een beroep doen op de regeling betaald zorgverlof en calamiteitenverlof voor werknemers in het onderwijs.
Primair onderwijs
Werknemers in het primair onderwijs kunnen kort buitengewoon verlof opnemen om de zorg te geven die nodig is of om zelf (als een andere oplossing niet voorhanden is) kinderen op te vangen. De duur van dit verlof is wél gemaximeerd: gedurende twaalf achtereenvolgende maanden heeft een werknemer recht om ten hoogste twee maal de arbeidsduur per week aan verlof op te nemen. Zie artikel 8.8 van de (oude) cao po.
Kort buitengewoon verlof kan ook worden opgenomen voor het snel oplossen van een dringend privéprobleem, zoals het doen van boodschappen voor een naaste of het organiseren van zorg. Zie artikel 8.7 van de (oude) cao po. De duur van dit verlof is niet geregeld en kan bijvoorbeeld enkele uren of een dagdeel in beslag nemen. Strekt het verlof zich uit tot een gehele werkdag, dan wordt het verlof geacht te zijn verleend op grond van artikel 8.8 en strekt dit verlof in mindering op de hierboven genoemde maximale duur. Voor beide vormen van kort buitengewoon verlof geldt dat het loon van de werknemer moet worden doorbetaald.
Voortgezet onderwijs
Werknemers in het voortgezet onderwijs hebben recht op kort zorgverlof om hun zieke kind, partner of ouder de zorg te geven die nodig is. Zorgverlof is ook mogelijk voor broers, zussen, grootouders, kleinkinderen, huisgenoten en bekenden, zoals bijvoorbeeld buren. De duur van dit verlof is gemaximeerd op twee maal de arbeidsduur per week gedurende twaalf achtereenvolgende maanden. Zie artikel 15.1a van de cao vo. Werknemers in het voortgezet onderwijs hebben daarnaast recht op kortdurend (calamiteiten) verlof. Dit verlof kan – net zoals in het primair onderwijs – worden opgenomen voor het oplossen van een dringend privéprobleem. De maximale duur van dit verlof regelt de cao niet, maar gedacht kan worden aan een verlof van één of twee dagen. Dit verlof is dus niet bedoeld om kinderen structureel op te vangen. Zie artikel 15.1 van de cao vo. Zowel voor het kort zorgverlof als het kortdurend (calamiteiten) verlof geldt dat het loon van de werknemer moet worden doorbetaald.
MBO
Voor werknemers in het mbo geldt dat maximaal twee weken buitengewoon verlof kan worden opgenomen voor het verzorgen van een ernstig zieke partner, ouders, kinderen (incl. eventuele stief-, schoon- of pleegfamilieleden). Om van dit verlof gebruik te kunnen maken dient de werknemer een geneeskundige verklaring te overleggen waaruit blijkt dat aanwezigheid van de werknemer bij de zieke, anders dan ter verpleging, noodzakelijk is. Zie artikel 8.2 lid 1 sub i van de cao mbo. Verder kan gebruik gemaakt worden van buitengewoon verlof voor de duur van 1 of maximaal 2 dagen als sprake is van een calamiteit. Ook hiervoor geldt dat de werknemer verplicht is om achteraf verantwoording af te leggen aan de werkgever. Zie artikel 8.2. lid 1 sub o van de cao mbo. Voor beide vormen geldt dat het loon van de werknemer moet worden doorbetaald.
Hoger onderwijs
Werknemers in het hoger onderwijs kunnen in geval van ziekte of noodzakelijk verpleging van de partner, ouders of kinderen, stief-, schoon-, of pleegfamilieleden voor ten hoogste twee maal de werktijd per week per jaar zorgverlof opnemen. Als door de werknemer een geneeskundige verklaring wordt overlegd waaruit blijkt dat langer zorgverlof noodzakelijk is, kan deze periode worden verlengd. Zie artikel J-11 van de cao hbo. Verder heeft de werknemer recht op calamiteitenverlof of kortdurend verzuimverlof als – net zoals in de andere sectoren – door onvoorziene omstandigheden tijdelijk niet kan worden gewerkt. De cao regelt geen maximale duur, maar gedacht kan worden aan een verlof van één of twee dagen. Voor alle hierboven genoemde vormen van verlof geldt dat het loon van de werknemer moet worden doorbetaald.
Primair en voortgezet onderwijs
Bij rampen en in andere zeer buitengewone omstandigheden kan de werkgever eenzijdig het vakantieverlof van de werknemer intrekken. Zie artikel 8.2. van de cao po respectievelijk artikel 14.1. lid 5 van de cao vo). De door de werknemer geleden financiële schade dient in dat geval te worden gecompenseerd.
Door de strikte taakbeleidregels uit de onderwijscao’s zal deze maatregel er waarschijnlijk niet toe leiden dat dan veel lessen dan kunnen worden ingehaald. Immers, voor docenten wiens maximale lessentaak reeds was ingeroosterd geldt dat hen geen extra lesgevende taken mogen worden opgedragen.
MBO
In het mbo kan vakantieverlof in zeer buitengewone omstandigheden worden ingetrokken, maar alleen met goedvinden van de werknemer. Zie artikel 8.2 lid 12 van de cao mbo. Van deze regel kan worden afgeweken in een vakantieregeling met de OR.
Mbo instellingen kunnen een deel van de werknemers verzoeken om komende weken niet-genoten vakantiedagen op te nemen. Het gaat dan om werknemers die betrokken zijn in het primaire proces en benoemd zijn in een functie met carrièrepatroon 9 of hoger en aan wie eerder verlof is verleend maar nog niet is genoten wegens samenloop met bijvoorbeeld ziekte-, zwangerschaps- of bevallingsverlof. Om mogelijk gespaarde vakantiedagen ‘weg te kunnen werken’ zou de school werknemers er op kunnen wijzen dat gedurende de sluiting zij niet zijn ingeroosterd voor directe onderwijstaken en dat zij in de gelegenheid worden gesteld vakantiedagen op te nemen.
Hoger onderwijs
In het hoger onderwijs ontbreekt net als in het Mbo een calamiteitenregeling zodat toegekend verlof niet eenzijdig kan worden ingetrokken. De cao biedt echter wel de mogelijkheid om in overleg met de PMR een lange periode als verplichte vakantie aan te wijzen. Zie artikel J-8 lid 5 van de cao hbo.
Naleving van de AVG
Veel onderwijsinstellingen vragen of zij ‘aan de poort’ mogen controleren op koorts, of zij met een medewerker mogen spreken over ziekteverschijnselen die hij of zij ervaart en of besmettingen mogen worden geregistreerd. Het antwoord op deze vragen en meer informatie over de regels uit de AVG zijn opgenomen in het artikel ‘Coronavirus en privacy: onze tips voor werkgevers’.
Re-integratie van zieke werknemers
Re-integratie van arbeidsongeschikte medewerkers kan door de schoolsluiting mogelijk stagneren. Outplacementbureau’s gaan veelal door, maar eerste spoor re-integratie kan lastig worden. Denk voor hen aan het bijstellen van het plan van aanpak zodat voorkomen wordt dat de werknemer het arbeidsritme kwijtraakt. Leraren kunnen wellicht ook via Skype of facetime leerlingcontacten onderhouden.
Toezeggingen van het kabinet om na te denken over het beperken (of wegnemen) van belemmeringen in wet- en regelgeving die nu door scholen worden ervaren, volgen elkaar in rap tempo op. Zodra deze toezeggingen tot concrete maatregelen leiden, voorzien wij u uiteraard waar nodig van meer informatie en praktische tips.
Heeft u nu behoefte aan meer toelichting of informatie over onderwerpen die hierboven niet worden vermeld? Neem dan contact op met Iris Hoen (partner, sector onderwijs) via hoen@tk.nl of het Corona expertiseteam.
