Als uw (huwelijks)partner of ouder overlijdt, gaat u meestal naar de notaris om een verklaring van erfrecht te laten opstellen. In een verklaring van erfrecht staat vermeld wie de erfgenamen zijn.
In veel gevallen heeft de overledene een testament opgesteld op grond waarvan zijn (huwelijks)partner enig eigenaar wordt van de goederen van de nalatenschap. Soms is dit het geval op basis van de wettelijke regeling. Met een verklaring van erfrecht kan er voor worden gezorgd dat de woning en bankrekeningen in dat geval op naam van de langstlevende (huwelijks)partner komen te staan.
Als de overledene kinderen had, hebben zij – op grond van een testament of de wettelijke regeling – aanspraken op de nalatenschap die zij pas geldend kunnen maken als ook de langstlevende (huwelijks)partner is overleden. In dat geval is het verstandig om niet alleen een verklaring van erfrecht te laten opstellen maar ook ieders rechten tot de nalatenschap door de notaris te laten vastleggen. Hierna leggen we uit waarom. Voordat we dat doen, geven we eerst een korte beschrijving van veel voorkomende regelingen bij overlijden van iemand die een (huwelijks)partner en kinderen achterlaat. Waar hierna over “echtgenoot” wordt gesproken kan ook “partner” worden gelezen.
Veelvoorkomende regelingen zijn:
- Wettelijke verdeling/ouderlijke boedelverdeling/langstlevende-al regeling: de langstlevende echtgenoot wordt enig eigenaar van alle bezittingen van de nalatenschap en moet alle schulden betalen. De kinderen erven een vordering ter grootte van een bepaald deel van de waarde van de nalatenschap. Deze vordering hoeft pas aan de kinderen te worden uitbetaald als de langstlevende echtgenoot overlijdt. In het testament van de overledene kan zijn bepaald dat de vordering van de kinderen ook op andere momenten moet worden uitbetaald, bijvoorbeeld als de langstlevende echtgenoot hertrouwt.
- Tweetrapstestament of “Radar-testament”: de langstlevende echtgenoot wordt enig eigenaar van alle bezittingen van de nalatenschap en moet alle schulden betalen. De kinderen erven na het eerste overlijden nog niets. Wel is aan de langstlevende echtgenoot de verplichting opgelegd het restant van de nalatenschap van de eerst overleden echtgenoot na zijn/haar overlijden “door te geven” aan de kinderen.
- Vruchtgebruiktestament: de kinderen worden eigenaar van de goederen van de nalatenschap en de langstlevende echtgenoot mag de goederen van de nalatenschap blijven gebruiken. De langstlevende echtgenoot is de vruchtgebruiker en niet de eigenaar van de goederen. De langstlevende echtgenoot heeft recht op de vruchten (rente, dividend, huur) en mag in sommige gevallen ook het vermogen zelf opmaken. Als er een woning is, dient het vruchtgebruik van de woning aan de langstlevende echtgenoot bij notariële akte te worden afgegeven. Deze regeling laten we hierna buiten beschouwing.
Het is verstandig om – als sprake is van een regeling zoals onder 1. of 2. bedoeld – na het overlijden vast te leggen wat de omvang is van de vordering van de kinderen of welke bezittingen en schulden na het overlijden van de laatste echtgenoot aan de kinderen moeten worden “doorgegeven”. Waarom?
- Om praktische redenen:
na het overlijden van de laatste echtgenoot moeten de vorderingen aan de kinderen worden uitbetaald of komen de goederen van de nalatenschap van de eerst overleden echtgenoot aan de kinderen toe. Er moet dan onder meer voor de aangifte erfbelasting in kaart worden gebracht wat de omvang van de vorderingen van de kinderen is of om welke goederen het gaat.
Vele jaren later is het vaak heel lastig om nog een volledig beeld te krijgen van wat er tot de nalatenschap van de eerst overleden echtgenoot behoorde. Dit maakt de afwikkeling van de nalatenschap van de langstlevende echtgenoot ingewikkelder. Zeker als de erfgenamen van de eerst overleden echtgenoot niet dezelfde zijn als de erfgenamen van de laatst overleden echtgenoot. Als de nalatenschap van de eerst overleden echtgenoot goed is beschreven, voorkomt dat een heleboel discussie.
- Om fiscale redenen:
Bij het overlijden van de langstlevende ouder komen de vorderingen van de kinderen in mindering op de nalatenschap. Over dat deel hoeven de kinderen geen erfbelasting meer te betalen. Soms kan de woning voor een hogere waarde worden meegenomen bij het vaststellen van de omvang van de vorderingen dan waarvoor de woning na het overlijden van de eerste echtgenoot moet worden aangegeven voor de erfbelasting. Door het vastleggen van de vorderingen na het overlijden van de eerste echtgenoot kan bij het overlijden van de tweede echtgenoot mogelijk erfbelasting worden bespaard. Als sprake is van een tweetrapstestament of Radar-testament erven de kinderen een deel van het vermogen van hun eerst overleden ouder en een deel van hun laatst overleden ouder. Onder andere om twee keer gebruik te kunnen maken van de vrijstelling van erfbelasting die voor kinderen geldt, is van belang dat kan worden aangegeven welk deel de kinderen uit welke nalatenschap hebben verkregen.
- Om te zorgen dat de kinderen na het overlijden van hun laatste ouder krijgen waar ze recht op hebben, ook als er een nieuwe echtgenoot is:
Als de langstlevende ouder overlijdt terwijl hij/zij een nieuwe echtgenoot heeft, is het van belang dat duidelijk is welk bedrag er op dat moment aan de kinderen moet worden uitbetaald of welke goederen op dat moment aan de kinderen moeten worden doorgegeven. De nieuwe echtgenoot heeft namelijk geen recht op dit deel van de nalatenschap .
Door na het overlijden van de eerste ouder goed vast te leggen wat de aanspraken van de kinderen zijn, is de kans groter dat zij na het overlijden van de laatste ouder hun aanspraak uit de nalatenschap van hun eerst overleden ouder ontvangen.
- Om als langstlevende echtgenoot inzicht te hebben in de aanspraken van de kinderen ingeval hij/zij een nieuwe partner treft met wie hij/zij wil gaan samenwonen, trouwen of een woning kopen:
Omdat een deel van het vermogen van de langstlevende echtgenoot al bestemd is voor de kinderen in de vorm van een vordering of de verplichting om de goederen door te geven na het overlijden, kan niet al het vermogen van de langstlevende echtgenoot worden nagelaten aan een nieuwe partner. Als de langstlevende echtgenoot bijvoorbeeld een nieuwe woning koopt met een nieuwe partner is het daardoor financieel niet altijd mogelijk om die woning aan de nieuwe partner na te laten. Na het overlijden van de langstlevende echtgenoot hebben de kinderen immers recht op hun aanspraken uit de nalatenschap van de eerst overleden echtgenoot (hun eerst overleden ouder).
Als het grootste deel van het vermogen afkomstig uit de nalatenschap van de eerst overleden echtgenoot in de woning zit, is de nieuwe partner mogelijk gedwongen de woning na het overlijden te verkopen.Let op: in sommige testamenten is bepaald dat de kinderen al recht krijgen op hun deel van de erfenis van hun eerst overleden ouder als de langstlevende echtgenoot hertrouwt of gaat samenwonen. Als één van die siutaties zich voordoet moet de langstlevende echtgenoot dus al eerder geld vrijmaken om de kinderen hun deel te geven.Het geeft duidelijkheid als na het eerste overlijden goed is vastgelegd wat de aanspraken van de kinderen zijn en wanneer die kunnen worden opgeëist. Op basis daarvan kan de langstlevende echtgenoot keuzes maken over het al dan niet gaan samenwonen, trouwen of het aankopen van een nieuwe woning met een nieuwe partner. Op die manier kan bij het maken van de regelingen met de nieuwe partner ook beter rekening worden gehouden met de rechten van de kinderen.
Conclusie
Het notarieel laten vastleggen van ieders aanspraken met betrekking tot een nalatenschap kan later veel gedoe voorkomen.
