Helaas blijkt in de praktijk dat integriteitsonderzoeken vaak tekortschieten. Deze blog benadrukt het belang van een zorgvuldige aanpak om de rechten van álle betrokkenen te beschermen.
Stijging van meldingen en opkomst van de ‘onderzoeksmarkt’
De toegenomen aandacht voor sociale veiligheid en grensoverschrijdend gedrag heeft geleid tot een stijging van meldingen. Deze trend heeft een nieuwe markt gecreëerd, de ‘onderzoeksmarkt’, met talloze bureaus die diensten aanbieden op het gebied van onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag.
Ondeugdelijk onderzoek: wat staat er op het spel?
De impact van een integriteitsonderzoek is aanzienlijk voor alle betrokkenen: de melder, de beschuldigde, de werkgever en de reputatie van de organisatie. Een onzorgvuldig onderzoek kan leiden tot onherstelbare schade, waaronder:
- Ontslag op basis van ongegronde beschuldigingen: werknemers kunnen hun baan verliezen op basis van twijfelachtig bewijs of onvolledige onderzoeken.
- Reputatieschade: zowel de melder als de beschuldigde kunnen te maken krijgen met reputatieschade, ongeacht de uitkomst van het onderzoek.
- Psychische problemen: de stress en onzekerheid van een integriteitsonderzoek kunnen leiden tot angst, depressie en andere psychische problemen.
- Juridische procedures en hoge kosten: onvoldoende onderbouwde conclusies kunnen leiden tot rechtszaken en aanzienlijke kosten voor alle partijen.
Zo ziet een zorgvuldig onderzoek eruit
Om de integriteit van de procedure te waarborgen, dient een onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag te voldoen aan de volgende uitgangspunten:
- Onafhankelijkheid en onpartijdigheid: het onderzoeksbureau moet onafhankelijk opereren, vrij van beïnvloeding door de opdrachtgever of andere belanghebbenden.
- Hoor en wederhoor: zowel de melder als de beschuldigde moeten de gelegenheid krijgen om hun verhaal te doen, te reageren op de aantijgingen en bewijsmateriaal te presenteren. Dit omvat:
- Informatie verkrijgen: de beschuldigde dient volledig op de hoogte te worden gebracht van de aantijgingen en de identiteit van de melder, tenzij er gegronde redenen zijn voor anonimiteit. Anonimiteit van de melder kan worden gewaarborgd als dat noodzakelijk is, maar dit mag niet ten koste gaan van de verdedigingsmogelijkheden.
- Toegang tot dezelfde informatie: om een eerlijke procedure te waarborgen, is het essentieel dat alle partijen toegang hebben tot dezelfde informatie. De beschuldigde moet toegang hebben tot alle relevante verklaringen, correspondentie en documenten, inclusief het onderzoeksrapport.
- Getuigen ondervragen: beide partijen moeten de mogelijkheid hebben om getuigen te laten horen en te ondervragen.
- Deskundigheid en professionaliteit: de onderzoekers moeten beschikken over de nodige expertise en ervaring om een grondig en objectief onderzoek uit te voeren. Dit omvat kennis van:
- Arbeidsrecht: inzicht in de relevante wetgeving en procedures is essentieel.
- Aandacht voor context: onderzoekers moeten oog hebben voor de context waarin het gedrag heeft plaatsgevonden. Dit kan helpen om de beschuldigingen in perspectief te plaatsen en onterechte conclusies te vermijden.
- Interviewtechnieken: onderzoekers moeten getraind zijn in het afnemen van objectieve en niet-suggestieve interviews.
- Psychologie: kennis van de dynamiek van grensoverschrijdend gedrag is belangrijk. Zowel de melder als de beschuldigde kunnen baat hebben bij psychologische ondersteuning tijdens het proces.
- Voortvarendheid: een traag onderzoek kan schadelijk zijn voor alle betrokkenen. Het is daarom cruciaal dat het onderzoek voortvarend wordt uitgevoerd
- Tijdspad vastleggen: het protocol moet een realistisch tijdspad bevatten, met duidelijke deadlines voor elke fase van het onderzoek.
- Prioriteit geven aan urgente zaken: wanneer het risico op verdere schade groot is (bijvoorbeeld bij acute veiligheidsrisico’s), moeten onderzoeken met de hoogste prioriteit worden behandeld.
- Voorkomen van uitstelgedrag: werkgevers en onderzoekers moeten voorkomen dat interne bureaucratie of organisatorische problemen de voortgang vertragen.
- Transparantie en communicatie: het onderzoeksproces moet transparant zijn, met duidelijke communicatie naar alle betrokkenen over de procedure, de voortgang en de bevindingen.
- Belang van een goed protocol: een zorgvuldig opgesteld protocol is de ruggengraat van elk integriteitsonderzoek. Zonder duidelijke richtlijnen kunnen misverstanden ontstaan die de geloofwaardigheid van het onderzoek ondermijnen. Een goed protocol is voorzien van duidelijke stappen en verantwoordelijkheden, bescherming van vertrouwelijkheid en transparantie over rechten en plichten. Denk bij dat laatste bijvoorbeeld aan toegang tot documenten, mogelijkheid om getuigen te horen en de plicht tot medewerking.
Tekortkomingen in de praktijk
De ‘onderzoeksmarkt’ bevindt zich in een groeifase, maar schiet op cruciale punten tekort. En dat terwijl de gevolgen van een niet deugdelijk uitgevoerd onderzoek fataal kunnen zijn voor alle betrokkenen. Voorbeelden uit de praktijk zijn:
- Schending van hoor en wederhoor: beklaagden krijgen niet altijd de gelegenheid om te reageren op aantijgingen, documenten in te zien of getuigen te ondervragen.
- Gebrek aan onafhankelijkheid: er zijn aanwijzingen dat de opdrachtgever invloed uitoefent op de uitkomst van het onderzoek.
- Vage of ongefundeerde conclusies: in sommige gevallen worden conclusies getrokken zonder voldoende bewijs of werden irrelevante zaken betrokken bij het oordeel.
De rol van de advocaat
Advocaten spelen een cruciale rol bij het waarborgen van een eerlijk proces voor alle betrokkenen bij een integriteitsonderzoek. Zij kunnen:
- Cliënten adviseren over hun rechten en plichten: het is belangrijk dat zowel melders als beschuldigden hun rechten en plichten kennen tijdens het onderzoek.
- Toezicht houden op de procedure: advocaten kunnen ervoor zorgen dat de procedure eerlijk en transparant verloopt en dat hoor en wederhoor wordt gerespecteerd.
- Bemiddeling en conflictoplossing: in sommige gevallen kan een advocaat bemiddelen tussen partijen om tot een minnelijke schikking te komen.
- Juridische stappen ondernemen: indien de rechten van een cliënt worden geschonden, kan een advocaat juridische stappen ondernemen om deze te beschermen.
Ook kunnen advocaten integriteitsonderzoeken uitvoeren en begeleiden.
Conclusie
Door te investeren in de kwaliteit van procedures, deskundigheid en transparantie, kan grensoverschrijdend gedrag aangepakt worden zonder de rechten van individuen te schenden. Dit vereist samenwerking tussen werkgevers, onderzoeksbureaus en advocaten. Vragen over (onderzoek naar) grensoverschrijdend gedrag of meer weten over hoe u een veilig en eerlijk onderzoekstraject kunt garanderen? Neem gerust contact op met Carina de Bruin of een van onze andere arbeidsrechtspecialisten. TK voert ook zelf integriteitsonderzoeken uit. Wilt u daar meer over weten, neem dan contact met Carina de Bruin op.
