Van verdriet tot vergoeding: wat is jouw leed waard?

Immateriële schade, oftewel in de volksmond 'smartengeld', zijn belangrijke begrippen binnen de letselschade. In de praktijk merk ik grote verschillen tussen de bekendheid van slachtoffers met hun recht op een vergoeding voor deze schade. Het ene slachtoffer had niet de kennis dat hiervoor überhaupt een vergoeding voor gerechtvaardigd is, maar het andere slachtoffer heeft ontzettend grote verwachtingen over de hoogte van deze vergoeding. In dit artikel wordt ingegaan op de juridische grondslagen, de beoordeling en de praktijk van smartengeld in Nederland.

Wat is immateriële schade?

Waar materiële schade ziet op concrete financiële kostenposten, waaronder medische kosten, vergoeding voor huishoudelijke hulp en verlies van inkomsten, betreft immateriële schade niet direct financieel meetbaar is. Denk hierbij aan de geleden en nog te lijden pijn, het verdriet, de angst, de schaamte, het verlies van levensvreugde of aantasting van de eer of goede naam. In de volksmond wordt dit ook wel het smartengeld genoemd.

Het doel van deze vergoeding is niet om de schade letterlijk te compenseren, juist omdat dit financieel niet meetbaar is. Het doel van de vergoeding is om het slachtoffer erkenning te geven en een zekere genoegdoening te bieden.

Juridische grondslag

De basis voor de aanspraak op smartengeld staat in artikel 6:95 BW:
De schade die op grond van een wettelijke verplichting tot schadevergoeding moet worden vergoed, bestaat in vermogensschade en ander nadeel, dit laatste voor zover de wet op vergoeding hiervan recht geeft. In dit artikel wordt met 'ander nadeel' gedoeld op de immateriële schade.

De vergoeding van immateriële schade is verder geregeld in artikel 6:106 van het Burgerlijk Wetboek (BW). Hierin staat dat degene die op een bepaalde grond aansprakelijk is voor schade, ook verplicht kan zijn tot vergoeding van ander nadeel dan vermogensschade, indien:

De aansprakelijke persoon had het oogmerk om zodanig nadeel toe te brengen aan het slachtoffer;
Het slachtoffer heeft lichamelijk letsel opgelopen, is in de eer of goede naam aangetast of op andere wijze in zijn persoon aangetast;
Als het slachtoffer overlijdt, heeft een beperkte groep nabestaanden recht op een immateriële schadevergoeding.

Beoordeling van smartengeld

De hoogte van het smartengeld wordt bepaald aan de hand van alle omstandigheden van het geval. De volgende factoren spelen hierbij in ieder geval een rol:

De aard en ernst van het letsel;
De duur en intensiteit van het leed;
De gevolgen voor het dagelijks leven en toekomstperspectief;
Leeftijd van het slachtoffer;
Eventuele blijvende beperkingen of ontsieringen;
Vergelijkbare uitspraken uit de rechtspraak (de zogenaamde 'ANWB Smartengeldgids') en/of de ontwikkeling van de Rotterdamse schaal (zie hierover ook het artikel van Iris Hilhorst van 13 mei 2025).

Het slachtoffer moet de hoogte van de immateriële schade voldoende aannemelijk maken. Dit gebeurt onder meer met medische rapporten, psychologische verklaringen, getuigenverklaringen en een uitgebreide beschrijving van de gevolgen op het dagelijks leven van het slachtoffer. De rechter heeft een ruime beoordelingsvrijheid bij het vaststellen van het smartengeld.

Ontwikkelingen en actualiteiten

De hoogte van de smartengeldvergoeding in Nederland is traditioneel lager dan in sommige andere landen, zoals de Verenigde Staten. De laatste jaren is er echter een tendens zichtbaar waarbij rechters hogere bedragen toekennen, mede onder invloed van maatschappelijke ontwikkelingen en aandacht voor het slachtoffer. Dit neemt echter niet weg dat de hoogte van iedere smartengeldvergoeding voldoende moet worden onderbouwd.

Smartengeld bij overlijden

Ook nabestaanden kunnen in bepaalde gevallen aanspraak maken op smartengeld, bijvoorbeeld bij shockschade of affectieschade. Sinds 2019 is affectieschade wettelijk erkend, waardoor naasten van een slachtoffer onder voorwaarden een vergoeding kunnen krijgen voor het verdriet door het verlies van een dierbare.

Conclusie

Immateriële schade en smartengeld zijn essentiële onderdelen binnen de letselschade. Hoewel de impact van het ongeval op het slachtoffer niet in geld is uit te drukken, biedt smartengeld erkenning en compensatie voor het onrecht dat slachtoffers is aangedaan. De praktijk is voortdurend in ontwikkeling, met steeds meer aandacht voor de positie van het slachtoffer.

Heb je advies nodig? Neem vrijblijvend contact op met één van onze letselschadespecialisten.