De taak van de rechter in hoger beroep bij vervallen spoedeisend belang

Stel je voor: je bedrijf raakt verwikkeld in een spoedeisend geschil en je wint in kort geding, inclusief een dwangsom tegen de wederpartij. Maar wat gebeurt er als het spoedeisend belang tijdens de procedure vervalt, bijvoorbeeld omdat je inmiddels zelf een oplossing hebt gevonden? De uitspraak van de Hoge Raad van 25 oktober 2024 (ECLI:NL:HR:2024:1541) geeft hierover belangrijke duidelijkheid. Dit artikel legt uit wat deze uitspraak betekent voor bedrijven en instellingen die actief zijn in Nederland en internationaal, met een focus op contractenrecht en litigation.

Waarom is dit relevant voor jouw bedrijf?

In de praktijk komt het regelmatig voor dat bedrijven snel moeten handelen bij een geschil, bijvoorbeeld bij een blokkade van essentiële software of het stopzetten van een samenwerking. Een kort geding biedt dan uitkomst, vaak versterkt met een dwangsom om naleving af te dwingen. Maar procedures kunnen lang duren en de situatie kan veranderen. Het is essentieel om te weten wat jouw rechtspositie is als het spoedeisend belang tijdens het hoger beroep of verzet vervalt.

Casus: softwaregeschil tussen internationale partijen

In deze zaak stonden twee bedrijven uit Nederland en de Verenigde Staten tegenover elkaar. Na een conflict over het gebruik van software werd de toegang van het Nederlandse bedrijf tot de systemen van de Amerikaanse partner geblokkeerd. Het Nederlandse bedrijf startte een kort geding en kreeg gelijk: de blokkade moest worden opgeheven, op straffe van een dwangsom. Later, in verzet en hoger beroep, bleek dat het Nederlandse bedrijf inmiddels een eigen platform had opgezet en de klanten had gemigreerd. Het spoedeisend belang leek daardoor te zijn verdwenen.

Juridische kern: wat moet de rechter doen bij vervallen spoedeisend belang?

De Hoge Raad heeft nu helder uiteengezet hoe de rechter in hoger beroep moet omgaan met een situatie waarin het spoedeisend belang tijdens de procedure is vervallen:

Ambtshalve toetsing: De rechter in hoger beroep moet altijd zelf beoordelen of er op het moment van zijn beslissing nog een spoedeisend belang bestaat bij de gevraagde voorziening.
Terugkijken naar eerdere fasen: Als het spoedeisend belang is vervallen, betekent dat niet automatisch dat het eerdere vonnis (bijvoorbeeld het verstekvonnis in kort geding) vernietigd moet worden. De rechter moet beoordelen of het spoedeisend belang wél bestond op het moment van de eerdere uitspraak.
Dwangsommen: Zijn er dwangsommen verbeurd in de periode dat het spoedeisend belang nog wél bestond, dan blijven deze in beginsel geldig. De rechter in hoger beroep moet dit expliciet meenemen in zijn beoordeling.
Verzetprocedure: In verzet geldt hetzelfde: de rechter moet nagaan of het spoedeisend belang bestond ten tijde van het verstekvonnis, ook als het bij de verzetuitspraak inmiddels is vervallen.

Deze aanpak voorkomt dat een partij achteraf alsnog haar gelijk verliest, terwijl zij op het moment van de oorspronkelijke uitspraak wél een spoedeisend belang had.

Praktische gevolgen voor bedrijven

Voor jouw bedrijf betekent deze uitspraak dat het belangrijk is om goed te documenteren waarom er sprake is van spoedeisend belang bij het starten van een kort geding. Ook als je later zelf een oplossing vindt, kan het zijn dat eerdere voorzieningen en verbeurde dwangsommen overeind blijven. Dit is vooral relevant bij internationale handelsgeschillen, waar procedures vaak complex zijn en de situatie snel kan veranderen.

Voorbeeld: Stel, jouw bedrijf wordt ten onrechte afgesloten van een cruciaal IT-platform. Je wint in kort geding, maar lost het probleem later zelf op. De wederpartij kan niet zomaar onder de opgelegde dwangsommen uitkomen als zij zich niet aan het vonnis heeft gehouden in de periode dat het spoedeisend belang er nog wél was.

Hoe kun je hier als bedrijf of instelling op inspelen?

Leg het spoedeisend belang goed vast bij het starten van een procedure.
Blijf de situatie monitoren en informeer de rechter tijdig als de omstandigheden veranderen.
Wees alert op de gevolgen van verzet en hoger beroep: ook als het spoedeisend belang vervalt, kunnen eerdere voorzieningen en dwangsommen geldig blijven.
Schakel tijdig juridisch advies in om je positie te versterken en onnodige risico's te voorkomen.

Waar kunnen wij je bij helpen?

TK heeft ruime ervaring met complexe contractuele geschillen en procedures, zowel nationaal als internationaal. Wij adviseren je graag over de beste strategie bij spoedeisende procedures, het veiligstellen van je belangen en het beperken van aansprakelijkheid.

Meer informatie?

Wil je meer weten over deze uitspraak of heb je een geschil waarbij spoedeisend belang een rol speelt? Neem gerust contact met ons op voor een vrijblijvend adviesgesprek.