Duitse rechter oordeelt dat OpenAI geen beroep op de tekst- en datamining exceptie uitkomt

Er speelt al langer een wereldwijd een discussie tussen auteursrechthebbenden en producenten van AI systemen over de vraag of, en zo ja, onder welke omstandigheden inbreuk wordt gemaakt op de auteursrechten bij het scrapen en trainen van generatieve AI zoals Large Language Models. In de Verenigde Staten lopen de meeste procedure waarbij Anthropic recent de grootste schikking (1.5 miljard dollar) met rechthebbenden in een auteursrechtkwestie heeft gesloten. In eerdere blog schreven we al over een rechtszaak die momenteel loopt bij het Hof van Justitie van de Europese Unie. In die procedure ligt onder andere ook de vraag voor in hoeverre Google met haar AI chatbot Gemini gerechtigd was om auteursrechtelijke beschermde content zonder toestemming van de auteursrechthebbende te gebruiken voor het trainen van de chatbot. De beantwoording van die vragen door het Hof van Justitie laat nog even op zich wachten en wordt pas in 2027 verwacht.

In de tussentijd blijft het dus onzeker of de tekst- en datamining exceptie van toepassing is op auteursrechtelijke content die wordt gebruikt voor het trainen van AI systemen. Er is wel een uitspraak van de rechtbank Amsterdam uit oktober 2024 waarin summier is geoordeeld dat HowardsHome, een partij die korte signaleringen maakt op basis van auteursrechtelijke beschermde artikelen, zich kon beroepen op de tekst- en datamining exceptie omdat de auteursrechthebbenden de tekst- of datamining niet uitdrukkelijk hadden voorbehouden op hun website.

Nu heeft de Duitse rechter zich in een soortgelijke kwestie uitgesproken of OpenAI zich kon beroepen op de tekst- en datamining exceptie van de Digital Single Market Richtlijn (DSM-Richtlijn') voorzover auteursrechtelijk beschermde songteksten zijn opgenomen in de taalmodellen van de AI-systemen van Open AI en in de output van die AI-systemen. De zaak is aanhangig gemaakt door de GEMA (dit is het Duitse zusje van BUMA STEMRA) die muziekauteurs vertegenwoordigd. De rechter heeft in haar vonnis gedetailleerd gemotiveerd dat OpenAI volgens haar geen beroep kan doen op de tekst- en datamining exceptie uit de DSM Richtlijn en dat sprake is van auteursrechtinbreuk door de reproductie van songteksten in de taalmodellen en de output van de AI-systemen van OpenAI.

De Duitse rechter gaat in haar vonnis vrij uitvoering in op de techniek die wordt gebruikt om AI-systemen te trainen. Zo overweegt de rechter dat uit onderzoek bekend is dat trainingsgegevens in taalmodellen kunnen zijn opgenomen en als output kunnen worden geëxtraheerd. Dit proces wordt memorisatie genoemd. Van memorisatie is sprake wanneer de taalmodellen tijdens de training niet alleen informatie uit de trainingsdataset halen, maar wanneer de trainingsgegevens volledig worden overgenomen in de na de training gespecificeerde parameters. De Duitse rechter stelt vast dat een dergelijke memorisatie in de AI-systemen van OpenAI werd vastgesteld door een vergelijking van de songteksten die in de trainingsgegevens waren opgenomen met de weergaven in de outputs. Gezien de complexiteit en lengte van de songteksten kan toeval als oorzaak voor de weergave van de songteksten worden uitgesloten. De conclusie is dat de songteksten indirect waarneembaar en daardoor reproduceerbaar zijn vastgelegd in de taalmodellen hetgeen niet is toegestaan zonder toestemming van de auteursrechthebbenden.

De rechter oordeelt dat de tekst- en datamining exceptie uit de DSM Richtlijn is bedoeld voor noodzakelijke reproducties bij het samenstellen van het gegevenscorpus voor de training, zoals de reproductie van een werk door het om te zetten naar een ander (digitaal) formaat of opslag in het werkgeheugen. Deze reproducties zijn uitsluitend voor latere analyse doeleinden en raken de exploitatiebelangen van de auteur niet en zijn derhalve toegestaan. De output van de AI-systemen van OpenAI raken juist wel de exploitatiebelangen van de auteurs en vallen derhalve niet onder de tekst- en datamining exceptie aldus de Duitse rechter.

De uitspraak van de Duitse rechter is een grote opsteker voor auteursrechthebbenden in Europa. Het vonnis dat uitgebreid is gemotiveerd, illustreert mijns inziens op mooie wijze dat er met de komst van AI-systemen nog steeds ruimte is voor het auteursrecht. Auteursrechthebbenden hebben recht op compensatie indien hun auteursrechtelijke werk wordt gebruikt voor het trainen van AI-systemen. Dit betekent dat auteursrechthebbende en AI-aanbieders met elkaar om de tafel moet over een vergoeding en laat zien dat er behoefte is aan laagdrempelige collectieve licentiering om auteursrechtelijke content te gebruiken voor het trainen van AI-systemen. Een mooi voorbeeld daarvan is GPT-NL dat dergelijke licenties aanbiedt.

Meer informatie?

Indien je als auteursrechthebbende wil weten op welke wijze jouw exclusieve rechten dient te beschermen binnen AI context dan staan de specialisten van TK voor je klaar. Ook voor partijen in de AI sector die willen weten op welke wijze zij bij de ontwikkeling en training van AI-systemen auteursrechten kunnen respecteren staan de specialisten van TK klaar.